تاریخچه گیوه
درباره تكامل صنعت كوچك گيوه بافي اطلاعات كمي در دست هست. البلخي تاريخ نويس معروف در سال 1105 ميلادي متذكر مي شود كه غنديجان (جميله امروز) در فارس در صنعت گيوه بافي مشهور بوده، و در سال 1340 ميلادي كه مستوفي جغرافي نگار از آنجا بازديد كرده مي نويسد كه پيشه گيوه بافي در اوج تكامل بوده است.
گيوه، اصولا پای پوشی است سبك، بادوام و مناسب برای راهپيمايیهای طولانی در مسيرهای ناهموار و با توجه به اين خصوصيات، اغلب افراد پيدايش آن را به روزگارانی خيلی قدیمتر از پيدايش ساير انواع پاپوش نسبت دادهاند و همين امر باعث شده تا تولد گيوه با افسانهها پيوند بخورد. كما اينكه در اكثر منابع، توليد نخستين گيوه را به گيو، پهلوان داستانی ايران (كه به روايت فردوسی پسر گودرز و داماد رستم بوده است) نسبت دادهاند.
مولف كتاب بهارعجم به نقل از فرهنگ قوسی نوشته: گيوه منصوب به گيو گودرز است و گيو آن را هنگام سرگردانی در توران زمين ترتيب داد و ديگران با استناد به شاهنامه و در تفسير اين نظريه عنوان كردهاند كه گيو وقتی برای بازگرداندن سياوش(نوهی كيكاوس) و مادرش فرنگيس به تركستان رفت هفت سال در آن ديار سرگردان بود و چون برای راهپيمايیهای طولانی خود نياز به پایافزاری بادوام، سبك و خنك داشت گيوه را بوجود آورد و بعدها همه كسانی كه چنين مختصاتی را از پاپوش انتظار داشتند گيوه را انتخاب كردند و در رهگذر قرون و اعصار تغييراتی در آن بوجود آوردند. قرنهاست عشاير ايرانی و نيیز بسیاری از روستائيان نقاط كوهستانی و نواحی خشك كشورمان گيوه را به هر نوع كفش ترجيح میدهند و از آن استفاده میكنند .
هر چند نمیدانيم گيوههای ابتدايی از چه جنسی ساخته میشده و چه شكلی داشته، اسنادی در دست داريم كه نشان میدهد قرن هشتم هجری قمری دوران اوج استفاده از گيوه بوده و استان فارس در زمينه توليد آن مقام برجستهای داشته و اين معنا از آنجا استنباط میشود كه ابوالعباس زركوب شيرازی در كتاب شيرازنامه كه در سالهای پيش از 754 قمری نوشته شده از بازار گيوهدوزان در شيراز ياد كرده و در مكاتبات خواجه رشيدالدين فضلالله، گيوه به عنوان يكی از محصولات عمده كازرون مورد اشاره قرار گرفته است .در همين خصوص عبيدزاكانی و نظامالدين قاری مصنف كتاب ارزندهی ديوان البسه نيز نكاتی را متذكر شدهاند كه از خلال آنها ارزش گيوه و اينكه در آن زمان تهيه انواع ديگر كفش برای همگان مقدور نبوده است مستناد میگردد. خصوصا كه نظامالدين قاری در بيتی، دوام گيوه را نسبت به ساير كفشها متذكر شده است.
از دوره صفوی به بعد به موازات ساير تغييراتی كه در شئون مختلف زندگی مردم كشورمان بوجود آمد كفش نيز دچار دگرگونیهايی شد و آنچه از تاريخ پوشاك در ايران بر میآيد دلالت دارد بر آنكه در دوره صفوی طبقات بالای جامعه عموما از كفشهای تمام چرم استفاده كرده و اغلب مردم عادی گيوه میپوشيدهاند و باز در همين دوره است كه میبينيم در شكل و ساختمان گيوه تغييراتی رخ میدهد و پاپوشدوزان قديمی در راه تطابق كارآيیهای گيوه با موقعيت اقليمی منطقهای كه در آن بايد مورد استفاده قرار گيرد، برمیآيند. در اين دوره علاوه بر شيراز كه دارای بازار گيوهفروشان بوده در اصفهان نيز بازاری برای توليد و فروش گيوه ايجاد شده و محل آن به روايت سياحان، حوالی بازار عليقلیخان بوده است. در بين اسناد و مدارك دورههای بعدی نيز به كرات با نام گيوه، كاربردهای آن و حتی مشخصات افراد معروفی كه به گيوهدوزی اشتغال داشتهاند، برمیخوريم. زيباترين رويه گيوه در آباده، ميان راه اصفهان و شيراز، بافته مي شد. گيوه ايراني (ملكي) خيلي راحت و براي آب و هواي ايران مناسب است ولي كاملاً با نوع غربي آن فرق دارد. گيوه يك زيره پارچه اي به نام شيوه دارد كه دوام و مقاومت آن بسيار زياد است و يك رويه نخي.